50%, de helft (!!), van de Nederlanders van 18 jaar heeft matig of ernstig overgewicht; van de jeugd tot en met 17 jaar is dat al 14,7 %. Jarenlang kreeg iedereen het advies om weinig vet te eten en ‘minder te eten en meer te bewegen’. Desondanks zitten we midden in een obesitas- epidemie die niet te stoppen lijkt. Volgen al deze mensen de adviezen niet op of is er iets anders aan de hand?

Fobie voor vet

Nog steeds denken veel mensen dat de vetten in hun voeding ongezond zijn en ze dikker maken . ‘Fat makes you fat’ is een hardnekkige fabel die zijn oorsprong heeft in de jaren 50. Een wetenschapper, Ancel Keys, was ervan overtuigd dat verzadigde vet hart- en vaatziekten veroorzaakten. Ancel Keys sjoemelde niet alleen met onderzoeksgegevens; de methodes die hij hanteerde waren waardeloos. Steeds meer mensen kampten met overgewicht en omdat 1 gram vet in meer kcal bevat dan 1 gram eiwit of koolhydraten adviseerde de Amerikaanse overheid iedereen om vetarm te gaan eten. Niet alleen de kans op hart-en vaatziekten zou zo verminderen, men zou ook makkelijker afvallen. Al snel namen media en voedingsinstanties van over de hele wereld deze adviezen over. En als je maar vaak genoeg iets hoort of leest wordt het ook waarheid.  Het volledige, uitgebreide verhaal over al deze misstanden en de verregaande gevolgen is onder andere te lezen in de boeken ‘ The Big Fat Surprise ‘ van Nina Teicholz en ‘Good Calories, Bad Calories‘ van Gary Taubes.

Vetopslag

De voedingsindustrie bracht lowfat producten op de markt; volvet maakte plaats voor mager. Maar als je iets weghaalt uit voeding komt er iets anders voor in de plaats en dat waren de koolhydraten (suikers). Worden we dan te dik van koolhydraten? Nee; dat niet. Wel van te vaak, te veel en geraffineerde koolhydraten. Kort uitgelegd: wanneer we koolhydraten eten worden die afgebroken tot glucose moleculen. Glucose kan gebruikt worden als energiebron, maar wat niet direct gebruikt wordt slaan we als glycogeen voorraad op in onze lever (± 100 gram) en onze spieren (±400 gram) De meeste mensen eten veel meer koolhydraten dan ze op kunnen slaan. En wanneer alle voorraden vol zijn (wat al vrij snel het geval is) wordt overtollige glucose opgeslagen als vet. Het lichaam moet ergens naar toe met die overload aan suikers.

Koolhydraten= glucose=suiker

Of koolhydraten nou uit bananen, dadels, vruchtensap, druiven, rijst, pasta, brood of koek komen; uiteindelijk wordt alles afgebroken tot glucosemoleculen. Wanneer het gaat over het eten van suikers denken veel mensen aan frisdrank, paaseitjes of kristalsuiker. Maar een gemiddeld Nederlands voedingspatroon zit bomvol suikers. Kant-en klare sauzen, vleeswaren, brood, broodbeleg, pakjes en zakjes; bijna overal worden suikers aan toegevoegd. Niet alleen als smaakversterker maar ook voor het verlengen van houdbaarheid. Daarbovenop komen dan nog eens alle natuurlijke suikers zoals in groente, fruit, peulvruchten, rijst, zuivel, etc. Alles bij elkaar een waanzinnige overload waar het lichaam meestal geen functie of plek meer voor heeft. De voorraden worden overladen met suikers terwijl ze nooit geleegd worden. Het gevolg: het teveel aan suiker wordt opgeslagen als vet.

Meer lichaamsvet door minder vetten in de voeding

Jeff Volek en Stephen Finney deden een onderzoek waarin ze 4 maanden lang een groep vrouwen van voeding voorzagen. Elke deelneemster kreeg precies voldoende calorieën om haar gewicht stabiel te houden. Wat de onderzoekers veranderden tijdens de 4 maanden was de vetinname. Deze werd geleidelijk verlaagd van 31% naar 25% en toen naar 15%. Elke keer als er calorieën in de vorm van vetten weggehaald werden, werd er een gelijke hoeveelheid aan koolhydraten toegevoegd. De proteïne inname bleef hierbij constant.

Om het dieet zo gezond mogelijk te houden werden er alleen complexe koolhydraten toegevoegd. Ondanks de gezonde voeding steeg de hoeveelheid triglyceriden (vetten in de bloedbaan) evenredig met het verwijderen van het vet uit de voeding. Omdat de deelneemsters op een dieet waren waarbij de calorie-inname gelijk was aan hun verbruik was niet te verwachten dat de koolhydraten uit voeding omgezet zouden worden in lichaamsvet. Toch was dat wat er gebeurde. Terwijl het gewicht stabiel bleef, was er een toename van lichaamsvet en triglyceriden in het bloed.

Is een calorie een calorie?

Ook al is je calorie-inname bepalend voor het wel of niet succesvol gewicht verliezen, er spelen nog zoveel andere factoren mee. Het idee van ‘calories in vs calories out’ is achterhaald en het advies bij overgewicht om minder te eten en meer te bewegen is te kort door de bocht. Het maakt wel degelijk uit hoe en wat je eet. Een standaard Nederlands voedingspatroon, ook al is er sprake van calorie-restrictie, wat rijk is aan koolhydraten en laag in vetten zorgt voor stijging van insuline. Insuline is niet alleen een vetopslaghormoon; het zorgt ook voor meer hongergevoelens. Een lowcarb dieet, rijk aan gezonde vetten zorgt voor lage insulinespiegels, betere verzadiging, een goede hormoonbalans en een betere vetverbranding.

Bronnen:

• Gezondheidsenquete/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM
• Volek, J.S., et al., Carbohydrate restriction has a more favorable impact on the metabolic syndrome than a low fat diet. Lipids, 2009, 44(4): p.297-309
• Phinney, S.D., et al., Palmitolea: A biomarker of Obesity and Potential Target for Treatment Am J Clin Nutr, 2002, 75: p. 373S
• Krieger, J.W., et al., Effects of variation in protein and carbohydrate intake on body mass and composition during energy restriction: a meta-regression American Journal of Clinical Nutrition, 2006. 83(2): p.260-274
• Volek, J.S., et al., Body composition and hormonal responses to a carbohydrate-restricted diet., Metabolism, 2002.51(7): p 864-70
• Volek, J.S., et al., Comparison of energy-restricted very low carbohydrate and low-fat diets on weight loss and body composition in overweight men and women. Nutr. Metab (Lond), 2004. 1(1): p 13
• Volek, J.S., E.E Quann, and C.E. Forsythe, Low Carbohydrate diets promote a more favorable body composition than low fat diets. Strength and Conditioning Journal, 2010. 32(1): p.42-47